ضد عفونی کننده دست

الکل‌های صنعتی

یکی از پراستفاده‌ترین ضدعفونی‌کننده‌ها الکل‌های صنعتی هستند. به نظر می‌رسد که این الکل‌ها برای ازبین‌بردن میکرب‌ها و باکتری‌ها کارآمد باشند. اتانول، ایزوپروپانول و پروپانول ازجمله محلول‌های حاوی الکل هستند که برای ضدعفونی‌کردن سطح پوست استفاده می‌شوند. الکل باعث ازبین‌رفتن ساختار پروتئین‌ها و انعقاد آن‌ها می‌شود؛ این خاصیتْ الکل را به انتخابی مناسب و کارآمد برای مقابله با طیف وسیعی از باکتری‌ها و ویروس‌ها تبدیل می‌کند. البته اگر محلول مورداستفاده فقط از الکل تشکیل شده باشد و هیچ ماده یا ترکیب دیگری در آن نباشد، کارایی آن برای مقابله با میکرب‌ها کمتر می‌شود؛ چراکه در نبود آب، ساختار پروتئین‌ها آن‌طور که بایدوشاید از بین نخواهد رفت.

به همین خاطر است که در حالت ایدئال، در الکل‌های ضدعفونی‌کننده، بین ۶۰ تا ۹۵ درصد محلول متشکل از الکل است و درصد باقی‌مانده، به آب و ترکیب‌های دیگر تعلق می‌گیرد.

تا اینجا این‌طور به نظر می‌رسد که الکل صنعتی یا ضدعفونی‌کننده انتخاب مناسب و ایدئالی برای تمیزکردن دست‌ها است؛ اما آیا واقعا چنین است؟ بی‌تردید، الکل خاصیت میکرب‌کشی قابل‌ملاحظه‌ای دارد، اما برای سلامت پوست خوب نیست، به‌ویژه برای کسی که می‌خواهد به‌طور مکرر دست‌ها را با آن تمیز کند.

الکل رطوبت پوست را از بین می‌برد و باعث خشکی آن می‌شود که ممکن است به ترک‌خوردن سطح پوست هم منجر شود. خشکی بیش از حد پوست و ترک‌خوردگی آن، احتمال منتقل‌شدن عفونت‌ها را بیشتر می‌کند؛ بنابراین استفاده از الکل برای تمیز و ضدعفونی کردن دست‌ها با محدودیت‌هایی همراه است؛ مگر آنکه با اضافه‌کردن روان‌کننده و نرم‌کننده به محلول موردنظر از پیامد‌های یادشده پیشگیری شود.

محصولات ضدعفونی‌کننده دست

محصولات ضدعفونی‌کننده انتخاب مناسب دیگری برای تمیزکردن دست‌ها هستند. به‌طورکلی، دو نوع ضدعفونی‌کننده دست موجود است: ضدعفونی‌کننده الکلی و آن‌هایی که بدون الکل هستند. برای تهیه محصولات دسته دوم (بدون الکل) معمولا از مواد ضدعفونی‌کننده‌ای نظیر بنزالکونیوم کلراید (Benzalkonium Chloride) یا تریکلوزان (triclosan) استفاده می‌کنند. این محصولات در مقایسه با ضدعفونی‌کننده‌های الکلی مزایایی دارند، ازجمله آنکه قابل‌اشتعال نیستند و احتمال آنکه به پوست آسیب برسانند کمتر است؛ اما غلظت ترکیب‌های مورداستفاده در آن‌ها باید به حد معینی برسد؛ در غیر این صورت، برای محافظت از پوست در مقابل ویروس‌های مهلکی نظیر کرونا کارایی نخواهند داشت.

همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، الکل طیف وسیعی از باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برد و این دقیقا همان‌چیزی است که اکنون به آن نیاز داریم؛ بنابراین می‌توان گفت که ضدعفونی‌کننده‌های دست الکلی برای مواقعی که به آب و صابون دسترسی نداریم، بهترین انتخاب هستند.

البته کارایی این ضدعفونی‌کننده‌ها هم به غلظت الکل موجود در محصول وابسته است. به‌توصیه متخصصان، محصولی که بین ۶۰ تا ۹۵ درصد آن متشکل از الکل باشد، انتخابی مناسب و ایدئال برای تمیزکردن دست‌ها است. این محصولات معمولا حاوی روان‌کننده‌هایی نظیر گلیسیرین و نرم‌کننده‌هایی نظیر آلوئه ورا هستند که از خشکی پوست جلوگیری می‌کنند و باعث آبرسانی به پوست آن می‌شوند. درنتیجه، استفاده از ضدعفونی‌کنندهٔ دستی که حداقل حاوی ۶۰ درصد الکل باشد، خاصیت محافظت‌کنندگی موردنظر را خواهد داشت.

نکته دیگر اینکه تأثیر مواد و ترکیبات ضدعفونی‌کننده و ضدمیکربِ موجود در این محصولات، آنی و مداوم است؛ به این معنا که بلافاصله پس از استفاده، میکرب‌ها را از بین می‌برند و تا مدت‌زمان نسبتا زیادی دست‌ها را پاکیزه نگه می‌دارند. در بسیاری از این محصولات، از ترکیبات دیگری نظیر غلظت‌دهنده‌ها (thickeners) و مواد معطر هم استفاده می‌شود که آسیبی به پوست نمی‌رسانند و از این بابت هم جای نگرانی نیست.

روش صحیح استفاده از ضدعفونی‌کننده دست: به‌هنگام استفاده از ضدعفونی‌کننده دست، میزان کافی از آن را به‌مدت ۲۰ ثانیه روی دست‌ها بمالید، به‌طوری‌که تمامی سطح پوست دست‌ها در تماس کامل با آن قرار بگیرند. پس از آن هم اجازه دهید دست‌ها در معرض هوا کاملا خشک شوند.

کارایی  ضدعفونی‌کننده دست

کارایی محصولات ضدعفونی‌کننده وابسته به عواملی است. مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:

چگونگی استفاده از محصول موردنظر (میزان محصول مورداستفاده طی هر بار تمیزکردن دست‌ها، مدت‌زمان اختصاص‌داده‌شده به هر بار استفاده، تعداد دفعات استفاده از محصول در طول روز).
آسیب‌پذیر بودن یا نبودن میکرب‌های موجود بر روی دست‌ها در مقابل ترکیبات فعال موجود در محصول ضدعفونی‌کننده.
در حالت کلی، اگر دست‌ها با ضدعفونی‌کننده الکلی، خوب و کامل تمیز شوند (بین ۲۰ تا ۳۰ ثانیه، به‌طوری‌که تمامی نقاط دست‌ها اعم از بین انگشتان و زیر ناخن‌ها با محصول موردنظر تماس پیدا کند) و پس از آن دست‌ها در معرض هوا کاملا خشک شوند، تعداد باکتری‌ها، قارچ‌ها و برخی انواع ویروس‌های غلاف‌دار سطح پوست (مثل ویروس آنفولانزا نوع A) به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش پیدا می‌کند.

البته بیشتر ضدعفونی‌کننده‌های دست در مقابل هاگ باکتری‌ها (bacterial spore؛ هاگ: یاخته‌ای تک‌سلولی و ریز)، ویروس‌های بدون غلاف (نظیر نوروویروس) و انگل‌هایی نظیر ژیاردیا کارایی چندانی ندارند. به‌علاوه اگر دست‌ها پیش از استفاده از محصول خیلی کثیف باشند، از خاصیت ضدعفونی‌کنندگی و پاک‌کنندگی محصول کاسته می‌شود.

بررسی‌های صورت‌گرفته حاکی از آن بوده است که استفاده از محصولات ضدعفونی‌کننده در مدارس، اداره‌ها و بیمارستان‌ها، کمک شایانی به پیشگیری از شیوع بیماری‌های عفونی کرده است. تعداد دانش‌آموزانی که به‌خاطر مریضی غیبت می‌کنند و کارکنانی که به همین علت، درخواست مرخصی می‌کنند، در مدارس و اداره‌هایی که استفاده از چنین محصولاتی را در دستور کار خود قرار داده‌اند، کم شده است. همین موضوع به‌خوبی گویای کارایی این محصولات است.