لاکتوز(Lactose)

لاکتوز Lactose

لاکتوز يا قند شير يک دي ساکاريد با فرمول C₁₂H₂₂O₁₁ است که به وفور در شیر یافت می شود و از واحدهاي D- گلوکز و D- گالاکتوز که با پيوند بتا 1و4 به يکديگر متصلند، تشکيل مي‌يابد. جزء قندهاي احيا کننده مي‌باشد و به دو فرم ايزومري آلفا و بتا يافت مي‌شود. نام لاکتوز از لاکت که در لاتین به معنای شیر است و پسوند اوز که برای نامگذاری قندها به کار می رود گرفته شده است. منابع لاکتوز: بعد از ساکارز، فراوانترين دي ساکاريد طبيعي ، لاکتوز يا قند شير است. لاکتوز در طبيعت منحصرا در شير يافت مي‌شود.

ساختار لاکتوز : ساختمان لاکتوز بعد از هيدروليز مشخص شده است که از زيرواحدهاي D- گلوکز و D- گالاکتوز تشکيل مي‌شود . اين دو جزء سازنده، بوسيله پيوند بتا- 1و4 به همديگر متصل مي‌شوند. بنابراين مي‌توان لاکتوز را D- گالاکتوز پيرانوزيل- (1و4)- D-گلوکوپيرانوزيد نيز خواند. چون لاکتوز داراي يک کربن آنومري آزاد در زير واحد گلوکز است، بنابراين در گروه دي ساکاريدهاي احيا کننده طبقه‌بندي مي‌شود . لاکتوز به دو فرم ايزومري آلفا و بتا وجود دارد . فرم آلفا و بتاي لاکتوز : اين قند به دو فرم آلفا يا بتا- D-  گلوکز پيرانونزيد وجود دارد.

فرم آلفا و بتا خواص بسيار متفاوتي از يکديگر دارند، از جمله: فرم آلفا داراي چرخش ويژه 89,4+ و نقطه ذوب 202 درجه سانتي‌گراد و فرم بتا داراي چرخش ويژه 35+ و نقطه ذوب 252 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد. تبلور آن از آب، فقط آنومر را مي‌دهد. فرم آلفا که با يک مولکول آب ، به صورت بلورين در آمده است، همان لاکتوز متداول و معمول مي‌باشد که مي‌تواند دهيدراته شود  يعني آب خود را از دست بدهد) . فرم بتا بدون تثبيت آب)، از محلول غليظي در حرارت بالاتر از 94 درجه سانتي‌گراد به شکل بلورين در مي‌آيد که اين حرارت، درجه حرارت بحراني براي فرايند کريستاليزاسيون مي‌باشد. هيدراته شدن فرم بتا تاکنون مشاهده نشده است.

حلاليت لاکتوز لاکتوز فقط به ميزان کمي محلول است، يعني حدود ده برابر کمتر در مقايسه با ساکارز در درجه حرارت محيط، محلول می باشد.