پرکلرو اتیلن

پرکلرو اتیلن

پرکلرو اتیلن یا تترا کلرواتن (perc)، کلرو کربنی با فرمول Cl₂C=CCl₂ است .مایعی بیرنگ که به طور گسترده در خشک شویی پارچه ها مورد استفاده قرار می گیرد و به همین دلیل از آن تحت  عنوان" مایع خشک شویی" نام برده می شود. این ماده بوی شیرینی دارد که در غلظت یک ppm قابل حس است. تولید جهانی این محصول در سال 1985 حدود یک میلیون تن برآورد شده است. 

مایعی سنگین ، بدون رنگ ، با بوی اتری ، و غیر قابل اشتعال می باشد . در آب نامحلول و در مقابل رطوبت پایدار است اما در بسیاری از مایعات آلی از قبیل اتر و الکل قابلیت انحلال و اختلاط دارد.

 تولید

مایکل فارادی اولین بار در سال 1821  تتراکلرواتیلن را با  تجزیه حرارتی هگزا کلرواتان طبق واکنش زیر سنتز کرد:

C₂Cl₆ → C₂Cl₄ + Cl₂

بیشتر پرکلرواتیلن تولیدی در دماهای بالا حاصل ازهیدروکربن های سبک است. این متد مربوط به کشف فارادی می­شود که هگزاکلرواتان در دمای بالا تولید و تجزیه می­شود. محصولات جانبی این واکنش کربن تترا کلراید، هیدروژن کلراید و هگزا کلرو بوتادین است. البته روشهای دیگری هم برای تولید این ترکیب وجود دارد به طور مثال در طی یک واکنش شیمیایی وقتی دی کلرو اتان به همراه کلر تا 400 درجه سلسیوس گرم میشود تترا کلرواتیلن به صورت زیر حاصل می­شود:

ClCH₂CH₂Cl + 3Cl₂ → Cl₂C=CCl₂ + 4HCl

کاتالیزورهای واکنش فوق پتاسیم کلرید، آلومینیوم کلرید یا کربن فعال است. تری کلرواتیلن محصول جانبی این واکنش است که به روش تقطیر جدا می­شود.

آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا(EPA) میزان تتراکلرو اتیلن تولید شده در آمریکا در سال 1973 را سیصد و بیست هزارتن گزارش کرده که این مقدار در سال 1993 به 120 هزار تن کاهش پیدا کرده است.

  کاربرد و موارد استعمال پر کلرو اتیلن

پرکلرواتیلن با ویژگی هایی مثل فراریت، پایداری بالاو عدم اشتعال حلال بسیار مناسبی برای موادآلی است و به همین دلیل به طور گسترده در خشک شویی ها کاربرد دارد. همچنین با سایر کلرو کربن ها موجب چربی زدایی قطعات خودرو وسایر صنایع مربوطه می­شود. این ماده در آشکار ساز(ردیاب) نوترینو جایی که نوترینو با یک نوترون در اتم کلرین وارد واکنش می­شود و آن را تبدیل به پروتونی به شکل آرگون می­کند.

پرکلرواتیلن یکی از حلال های کلره است که خاصیت سمی بودن آن از سایر مشتقات هالوژنه کمتر می باشد و اگر به طریق صحیح با دستگاه ها کار گردد خطر آن از نظر سمی بودن ناچیز و صرف نظر کردنی خواهد بود چون خاصیت پاک کنندگی خوبی دارد و قابلیت حلالیت آن زیاد است ، پارچه های سنتزی و مصنوعی را خراب نمی کند و بعلاوه بر روی رنگ آنها تاثیری ندارد لذا در حدود 80 درصد از این فرآورده برای انواع و اقسام صنایع لباسشوئی ( پشم – پنبه – پوست – ابریشم ) بکار می رود و مصرف آن به علت پائین بودن درجه حرارت تبخیر ( که در نتیجه پارچه سریع تر خشک می گردد ) ، عدم انحلال در آب ، و قابلیت جمع آوری مجدد ، در خشک شوئی مقرون به صرفه می باشد در صنعت بالا بردن راندمان پرکلرواتیلن از برگشت دادن تتراکلروکربن استفاده می نمایند تا در نتیجه جسم آلی حاصله فقط پرکلرواتیلن باشد .

واکنش فوق حرارت زاست و باید دستگاه را طوری کنترل نمود که دمای آن از 500 درجه سانتی گراد تجاوز ننماید این کنترل تا حدودی از برگشت دادن تتراکلروکربن در دستگاه تامین می گردد بنابراین برگشت تتراکلرور کربن از طرفی باعث افزایش راندمان فرآورده مورد نظر و از سوی دیگر موجب تنظیم دمای واکنش می گردد . در این طریقه علاوه بر پر کلرواتیلن مقدار قابل ملاحظه ای اسید کلریدریک نیز تولید می شود که باید از آن استفاده لازم به عمل آید . معمولا اسید کلریدریک حاصله به مصرف تهیه پلی وینیل کلراید  ( کلروپلی وینیل P.V.C ) می رسد.

کاربردهای تاریخی

پرکلرو اتیلن به عنوان واسطه تولید سردکننده های  HFC-134a مورد استفاده قرار گرفت. دراوایل قرن بیستم نیز تترا کلرو اتیلن در درمان آلودگی به کرم قلاب دار (Hookworm) استفاده شد.

 ایمنی

پرکلرو اتیلن آلوده كننده شديد آب و خطرناك برای محيط زيست است و ممکن است برای انسان سرطان زا باشد.